اینورترهای هیبریدی نسلی از مبدل‌های قدرت در نیروگاه‌های خورشیدی هستند که توانسته‌اند با ارائه قابلیت‌های متعدد، تحولی در این صنعت ایجاد کنند. این اینورترها برخلاف مدل‌های سنتی که تنها وظیفه تبدیل جریان DC به AC و تزریق آن به شبکه را داشتند، امکان ذخیره‌سازی انرژی در باتری و تامین برق در زمان قطعی شبکه را نیز فراهم می‌کنند. اینورترهای هیبریدی با مزایای کلیدی خود مانند تامین انرژی پایدار هنگام قطعی شبکه، فروش برق مازاد و مدیریت هوشمند مصرف و ذخیره‌سازی انرژی، گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران به شمار می‌روند.
چالش‌ها و موانع گذشته برای دریافت مجوز
یکی از سوالات اصلی در مورد این فناوری، دلیل عدم دریافت مجوز آن در گذشته بوده است. سه چالش عمده در این زمینه وجود داشت که اکنون بسیاری از آن‌ها برطرف شده‌اند:
عدم وجود Anti-Islanding Protection (AIP): در اینورترهای قدیمی، هنگام قطع برق شبکه، سیستم به طور کامل از شبکه ایزوله نمی‌شد و احتمال تغذیه معکوس به شبکه وجود داشت که خطراتی را برای تعمیرکاران ایجاد می‌کرد. اما نسل جدید اینورترهای هیبریدی با نصب سوئیچ‌های داخلی و رله‌های پیشرفته، این مشکل را حل کرده و قابلیت AIP آن‌ها مطابق با استانداردهای بین‌المللی تایید شده است.
کنترل‌پذیری و دیسپاچینگ شبکه: در گذشته، مدیریت و هماهنگی توان تزریقی از سیستم‌های هیبریدی با مرکز دیسپاچینگ وجود نداشت و تزریق همزمان برق به شبکه می‌توانست موجب ناپایداری در ولتاژ و فرکانس شود. این چالش هنوز به طور کامل حل نشده، اما راهکارهایی مانند الزام به استفاده از سیستم‌های مدیریت انرژی (EMS) و کنترل از راه دور توسط دیسپاچینگ پیشنهاد شده است.
نگرانی از سوءاستفاده اقتصادی و آربیتراژ: این نگرانی وجود داشت که کاربران بتوانند برق ارزان شبکه را برای شارژ باتری استفاده کرده و آن را با نرخ بالاتر به عنوان برق خورشیدی بفروشند. اما مطالعات نشان داده است که به دلیل استهلاک شدید باتری در چرخه‌های شارژ و دشارژ مداوم، این مدل اقتصادی عملاً سودآور نیست و نگرانی اولیه تا حد زیادی بی‌اساس بوده است.
ابهامات و چالش‌های فعلی
با وجود پیشرفت‌ها، هنوز ابهاماتی در مورد مدل درآمدی و فنی اینورترهای هیبریدی وجود دارد:
مدل درآمدی و تعرفه‌ها: یکی از مشکلات اصلی، عدم وجود تعرفه شفاف و دستورالعمل قیمت‌گذاری برای این مدل‌ها است. این موضوع پیش‌بینی بازگشت سرمایه را دشوار می‌سازد. درآمد این سیستم‌ها می‌تواند از چندین مسیر تامین شود، از جمله فروش برق مازاد به شبکه، کاهش مصرف در ساعات اوج و خدمات پشتیبانی شبکه در زمان خاموشی.
عمر باتری و عمق دشارژ (DOD): در سیستم‌های هیبریدی، باتری‌ها اغلب تا نزدیک به ۱۰۰٪ دشارژ می‌شوند، که منجر به کاهش سریع‌تر ظرفیت و عمر چرخه‌ای آن‌ها می‌شود.
عمق دشارژ به مقدار تخلیه ظرفیت باتری اشاره دارد؛ هرچه DOD بیشتر باشد، عمر باتری کوتاه‌تر خواهد شد. برای رفع این مشکل، پیشنهاد می‌شود از تنظیم پنجره شارژ و دشارژ (مثلاً ۵۰-۸۰٪) و سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی (EMS) برای جلوگیری از دشارژهای عمیق استفاده شود.
مزایای سرمایه‌گذاری در اینورترهای هیبریدی
با توجه به پیشرفت‌های فنی و حل شدن بسیاری از چالش‌ها، سرمایه‌گذاری در سیستم‌های هیبریدی مزایای قابل توجهی دارد:
تضمین درآمد پایدار: اینورترهای هیبریدی با امکان فروش برق مازاد و استفاده از برق ذخیره‌شده در زمان قطعی، جریان درآمدی متنوع و پایداری را برای سرمایه‌گذار ایجاد می‌کنند.
کاهش ریسک قراردادها: قابلیت تامین برق در زمان قطعی، بند “بهای خاموشی” را از قراردادها حذف می‌کند، که به کاهش ریسک و افزایش امنیت مالی پروژه‌ها منجر می‌شود.
افزایش ارزش اقتصادی: بهره‌برداری همزمان از مزایای فروش برق و تامین نیاز داخلی، این پروژه‌ها را به یکی از جذاب‌ترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری در بازار انرژی ایران تبدیل کرده است.
استفاده از اینورترهای هیبریدی می‌تواند نقطه عطفی برای صنعت خورشیدی ایران باشد. با این حال، شفاف‌سازی بیشتر در مدل‌های درآمدی و سیاست‌های تعرفه‌ای و همچنین توجه به چالش‌های فنی مرتبط با مدیریت شبکه و عمر باتری‌ها، برای توسعه پایدار این فناوری ضروری است.